🔰 रेने देकार्त : अंधश्रद्धेच्या अंधारातून विवेकाच्या प्रकाशाकडे..

“ मी विचार करतो, म्हणून मी आहे.” विचार हीच माणसाच्या अस्तित्वाची खरी ओळख आहे...

🔰 रेने देकार्त : अंधश्रद्धेच्या अंधारातून विवेकाच्या प्रकाशाकडे..

मानवजातीच्या बौद्धिक इतिहासात काही व्यक्ती अशा जन्माला येतात, ज्या केवळ विचार मांडत नाहीत, तर विचार करण्याची दिशा बदलून टाकतात.

रेने देकार्त हे अशाच क्रांतिकारक विचारवंतांपैकी एक. त्यांनी माणसाला देवाच्या भीतीत नव्हे, तर स्वतःच्या बुद्धीच्या प्रकाशात उभं राहायला शिकवलं.

#रेने देकार्त हा कोण होता..? 🤔

René Descartes ( 1596–1650) हा मानवाच्या बौद्धिक इतिहासातील असा विचारवंत होता, ज्याने अंधश्रद्धेच्या अंधारात विवेकाचा दिवा पेटवला. “मी विचार करतो, म्हणून मी आहे” या एका वाक्यातून त्याने माणसाच्या अस्तित्वाचे केंद्र परंपरेतून काढून स्वतंत्र बुद्धीकडे नेले. तर्क, संशय आणि वैज्ञानिक दृष्टिकोन यांना आधार मानत त्याने आधुनिक तत्त्वज्ञानाचा पाया रचला, तर गणितातील Cartesian X–Y अक्षांद्वारे विचारांना दिशा व आकार दिला. 

देकार्त म्हणजे माणसाला प्रश्न विचारण्याचे धैर्य देणारा, आणि सत्य शोधण्याची जबाबदारी त्याच्याच बुद्धीवर सोपवणारा विवेकाचा दीपस्तंभ होय.

#संशय घ्या… पण सत्याच्या शोधासाठी..

देकार्त म्हणतात, जोपर्यंत एखादी गोष्ट तर्काच्या कसोटीवर उतरून सिद्ध होत नाही, तोपर्यंत तिच्यावर विश्वास ठेवू नका.

ही केवळ तत्त्वज्ञानाची संकल्पना नव्हे, तर मानवी मुक्तीचा जाहीरनामा होता...ज्या काळात धर्म, परंपरा आणि रूढी यांवर प्रश्न विचारणं गुन्हा समजलं जात होतं, त्या काळात देकार्त यांनी निर्भीडपणे सांगितलं,

 “ सत्याला घाबरायचं नसतं, घाबरायचं असतं ते अज्ञानाला.”

“मी विचार करतो, म्हणून मी आहे”🤔

मी विचार करतो, म्हणून मी अस्तित्वात आहे...

या एका वाक्याने देकार्त यांनी माणसाच्या अस्तित्वाचं केंद्र ईश्वराकडून बुद्धीकडे आणलं...संपूर्ण विश्वावर संदेह घेतला तरीही, विचार करणारा ‘मी’ नाकारता येत नाही..ही जाणीव म्हणजेच स्वतंत्र मानवाचे जन्मसिद्ध अधिकारपत्र होय.

#विज्ञानाला दिलेली नवी दृष्टी..

रेने देकार्त यांनी निसर्गाला देवाची गूढ कृती न मानता, नियमबद्ध, समजण्याजोगी आणि अभ्यासयोग्य यंत्रणा म्हणून पाहिलं.

त्यांनी विज्ञानाला सांगितलं,

“ निसर्ग समजून घ्या; त्याला देवाच्या नावाखाली गप्प बसवू नका.”याच विचारातून आधुनिक वैज्ञानिक दृष्टिकोन उभा राहिला.

#गणितातला विवेकाचा नकाशा..📚

X–Y अक्ष, ग्राफ, समीकरणं आज विज्ञान ज्या भाषेत बोलतं, ती भाषा देकार्त यांनी घडवली.

बीजगणित आणि भूमितीचा विवाह करून त्यांनी दाखवून दिलं की, विचाराला आकार देता येतो, आणि सत्य मोजता येतं.

#मन आणि शरीर : विचारांची वेगळी ओळख..🥰

देकार्त म्हणाले, शरीर हे यंत्र असू शकतं,पण मन हे स्वप्न पाहणारं, प्रश्न विचारणारं आणि बंड करणारं अस्तित्व आहे.

ही संकल्पना माणसाला केवळ देह नसून विचारशील व्यक्तिमत्त्व असल्याची जाणीव करून देते.

#देकार्त यांचे खरे वारसदार..✍️

देकार्त यांचे विचार केवळ पुस्तकांत नाहीत तर ते प्रत्येक त्या माणसात आहेत जो विचारतो

“हे खरंच असं आहे का?”

“पुरावा काय?”

“मी स्वतः विचार करू शकतो का?”

#अंधश्रद्धेविरुद्ध उभं राहणारा विवेक, अन्यायाविरुद्ध बोलणारी बुद्धी,आणि माणुसकीला प्रश्न विचारण्याचं धाडस हेच देकार्त यांचं खरं स्मारक आहे.

#रेने देकार्त म्हणजे मानवाच्या बुद्धीला दिलेली पहिली स्वातंत्र्याची हाक...

ते आपल्याला सांगतात..,

 “ विश्व बदलायचं असेल, तर आधी विचार करण्याची सवय बदला.”

“मी विचार करतो, म्हणून मी आहे.” विचार हीच माणसाच्या अस्तित्वाची खरी ओळख आहे.

“ज्या गोष्टीवर तर्काने शंका घेता येते, ती सत्य असू शकत नाही.”

संशय हा सत्याच्या शोधाची पहिली पायरी आहे.

“अंधविश्वास ही अज्ञानाची सर्वात सुरक्षित आसनव्यवस्था आहे.”

प्रश्न न विचारणे म्हणजे अज्ञानाला स्थिर होऊ देणे.

“सत्य शोधायचं असेल, तर आधी सर्व जुन्या समजुती बाजूला ठेवा.”परंपरा मोडल्याशिवाय नवे विचार जन्माला येत नाहीत.

“विवेक हा माणसाचा सर्वात मोठा दैवी गुण आहे.” बुद्धी हीच खरी उपासना आहे.

“जे स्पष्ट आणि तर्कसंगत आहे, तेच स्वीकारा; उरलेलं नाकारा.”

स्पष्टता हीच सत्याची ओळख असते.

“चुकीच्या श्रद्धेपेक्षा विचारशील संशय श्रेष्ठ असतो.” शंका ही अज्ञानाची शत्रू आहे.

“ज्ञानाचा खरा शत्रू अज्ञान नाही, तर अंधविश्वास आहे.” अज्ञान दूर करता येते; अंधश्रद्धा मोडावी लागते.

“माणूस विचार करणे थांबवतो, तेव्हाच त्याचे माणूसपण संपते.”

विचारविहीन जीवन म्हणजे निर्जीव अस्तित्व.

“सत्य स्वीकारायला धैर्य लागतं; असत्यावर विश्वास ठेवायला सवय.” धैर्य म्हणजे विवेकाची साथ.

“बुद्धी स्वतंत्र झाली की समाजही मुक्त होतो.” वैचारिक स्वातंत्र्य म्हणजे सामाजिक स्वातंत्र्याची बीजं.

“ प्रश्न विचारणारा माणूस धोकादायक नसतो; अंधपणे मानणारा माणूस खरा धोकादायक असतो.”

आजही #अंधश्रद्धा, #भीती आणि #परंपरेच्या ओझ्याखाली दबलेला समाज पाहिला की रेने देकार्त यांची विचारधारा अधिकच समकालीन वाटते. त्यांनी दिलेला संदेश केवळ तत्त्वज्ञानापुरता मर्यादित नाही, तर तो जगण्याची पद्धत बदलणारा विवेकमार्ग आहे. प्रश्न विचारणं, पुरावा मागणं आणि स्वतःच्या बुद्धीवर विश्वास ठेवणं हीच खरी मानवाची ओळख आहे. ज्या क्षणी माणूस विचार करणं थांबवतो, त्या क्षणी तो केवळ परंपरेचा वारस राहतो; पण जेव्हा तो विचार करू लागतो, तेव्हाच तो परिवर्तनाचा वाहक बनतो.

म्हणूनच #देकार्त आजही आपल्याला हाक देतात..भीतीने नाही, तर बुद्धीने जगा. सत्य शोधण्याची जबाबदारी कुणावरही सोपवू नका; ती स्वतःच्या विवेकावर घ्या. कारण अंधार कितीही दाट असला, तरी एक प्रश्न, एक विचार, एक तर्क तोच प्रकाशाचा पहिला किरण ठरतो. “मी विचार करतो, म्हणून मी आहे” ही केवळ ओळ नाही; तीच माणसाच्या मुक्त, विवेकी आणि मानवी भविष्याची घोषणा आहे.

धन्यवाद मित्रांनो.. 🙏

(टीप : वरील लेख विविध मुक्त स्रोतांतील माहितीवर आधारित संशोधित स्वरूपात सादर केला आहे.)

विचार संकलन व संपादन.. ✍️

#विद्यार्थीमित्र प्रा. रफीक शेख

The Radical Humanist..

साहित्यप्रेमी | विवेकवादी | समाजमाध्यमकार

🔰 The Spirit of Zindagi Foundation

Inspire | Educate | Empower | Excel

🎓 डॉ. ए.पी.जे. अब्दुल कलाम विद्यार्थी फाउंडेशन, परभणी.

शिक्षण | सेवा | प्रेरणा | प्रबोधन | सामाजिकता | संशोधन

#RenéDescartes #CogitoErgoSum #VivekachaPrakash #RationalThought #ScientificTemper #PhilosophyOfMind #CriticalThinking #Humanism #AntiSuperstition #VivekiMans #PhilosophyInLife #ThoughtLeader #InspireEducateEmpower #MindBodyDualism #CartesianCoordinates #WisdomQuotes #ThinkersOfTheWorld #KnowledgeIsPower #RationalistMovement #SpiritOfZindagi #MarathiQuotes #PracticalPhilosophy #socialawareness #EducationAndInspiration #vidyaarthimitra